دکتر سیده مریم فاطمی – متخصص طب سنتی

سیاه دانه با نام علمی Nigella sativa در منابع طب سنتی با نام شونیز شناخته شده و دارای مزاج گرم و خشک است. سیاه دانه از گیاهان دارویی پر کاربرد بوده که دارای مواد معدنی مانند آهن کلسیم و ویتامین‌های مانند ویتامین ب ۱۲ و دی است، همچنین به عنوان یک آنتی اکسیدان به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.

درمان انواع بیماری‌ها

تیموکینون؛ تیمو هیدروکینون و تیمول مهمترین مواد موثر در سیاه دانه یا فیتوکمیکال ها‌ی آن محسوب می‌شوند، گیاه سیاه دانه گیاهی علفی یکساله که در جنوب غرب آسیا و در مناطق مختلف کشور از جمله استان اصفهان و اراک و اذربایجان رویش داشته و دانه‌های روغنی سیاه رنگ آن اثرات شگفت انگیزی در درمان انواع بیماری‌ها دارد.

درمان بیماری های تنفسی

در مطالعاتی که در سال‌های اخیر به صورت کار آزمایی‌های بالینی در کشور بر روی سیاه دانه انجام شده تاثیر درمانی آن در بیماری‌های تنفسی خصوصا رینیت آلرژیک و رینوسینوزیت مزمن تایید شده است.

درمان مشکلات زنان و بارداری

سیاه دانه شیر افزا و بازکننده قاعدگی و ادرار آور است. ریختن روغن سیاه دانه داخل سرکه و استفاده آن در بینی باعث باز شدن مجاری سینوس‌ها شده و در درمان سینوزیت خصوصا سینوزیت مزمن مفید است.

درمان بیماری های گوارشی

سیاه دانه برای بیماری‌های گوارشی مانند نفخ و سردی معده و از بین بردن علائم سوئ هاضمه مخلوط یک تا دو گرم سیاه دانه و یک قاشق غذا خوری عسل صبح ناشتا و قبل از غذا اثرات خوبی دارد.

درمان درد‌های مفصلی

سیاه دانه برای درمان و درد‌های مفصلی ناشی از روماتیسم مصرف خوراکی سیاه دانه و موضعی روغن آن روی مفاصل درگیر اثر ضد التهابی و ضد درد دارد، همچنین برای جوش‌های سر سفید مصرف موضعی روغن ان روزی دو تا سه بار اثرات درمانی دارد. همچنین مصرف روغن ان یک ساعت قبل از استحمام برای تقویت موی‌های سر مفید می‌باشد.

درمان سنگ‌ کلیه و مشکلات مجاری ادرار

یکی دیگر از فواید سیاه دانه همراه زنیان در منابع طب سنتی سنگ شکنی ان در سنگ‌های کلیه و مجاری ادرار است. سیاه دانه در نان و به عنوان چاشنی غذا و به عنوان مصلح برای کمک به هضم غذا استفاده می‌شود.

پیشگیری از کرونا

با توجه به مطرح بودن خاصیت ضد ویروسی سیاه دانه برخی مطالعات موثر بودن سیاه دانه به تنهایی یا همراه عسل را در پیشگیری و در مراحل درمان در کووید ۱۹ (کرونا) مطرح نموده و بررسی بیشتر را پیشنهاد داده است.

درمان دیابت

برخی مطالعات تاثیر مثبت سیاه دانه را در کمک به درمان بیماری دیابت تایید کرده است.

عوارض مصرف سیاه دانه

نکاتی که باید در مصرف سیاه دانه رعایت شود با توجه به اینکه مزاج سیاه دانه گرم وخشک است در افراد گرم مزاج نسبت به سرد مزاجان کمتر استفاده شده و زنان باردار نیز با احتیاط مصرف کنند.  در منابع طب سنتی مقدار مصرف روزانه سیاه دانه حداکثر حدود ۱۰ گرم است. با توجه به اینکه یک دانه روغنی بوده باید بلافاصله بعد از خرد کردن استفاده شود، چون بعد از خرد کردن روغن آن در معرض هوا فاسد می‌شود، ولی اگر نیم کوب آن با عسل ترکیب شود ماندگاری اش بیشتر می‌شود، همچنین دوسین یکی از ترکیبات دارویی سیاه دانه با عسل می‌باشد که به نسبت یک سیاه دانه سه عسل تهیه می‌شود.

به طور کلی مصرف گیاهان دارویی خصوصا به صورت ترکیبی و طولانی مدت توصیه نمی‌شود و باید زیر نظر متخصص طب سنتی انجام شود.