درمان بی خوابی با تجویز طب سنتی
بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است که به صورت اشکال در شروع یا دوام خواب یا فقدان خواب نیروبخش و خستگی‌زدا تعریف می‌شود. خواب خوب، خوابی است که پیوسته و بدون انقطاع، عمیق، به میزان مورد نیاز، بعد از هضم و انحدار غذا از معده و در محل تاریک و در شب باشد و پس از بیداری منجر به نشاط و رفع کسالت شود. شب به خاطر هم‌سویی با طبیعت و آرامشی که از تاریکی پدید می‌آید و نیز حرکت روح به درون بدن و اعانت در هضم غذا، اثر بیشتری در سلامت انسان دارد، لذا بهترین ساعت و برنامه اصلی برای خواب را شب هنگام دانسته‌اند.
عوارض خواب‌آلودگی
اختلالات خواب عموماً موجب خواب‌آلودگی وسیع روزانه می‌شود که می‌تواند بر روی خلق، هوشیاری، حافظه، امنیت و عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارد.
نکته قابل توجه این است که در طب امروزی نیز هرگز بی‌خوابی با تعداد ساعت‌های خواب تعریف نمی‌شود زیرا نیاز روزانه افراد به خواب متفاوت است و برخی افراد به طور طبیعی به خواب کوتاه‌تری نیاز دارند. همانطور که حکمای طب سنتی نیز معتقدند براساس نوع مزاج میزان نیاز به خواب در افراد متفاوت است و به طور طبیعی افرادی که مزاج دِماغ آنها مایل به خشکی است به خواب کمتری نیاز دارند.
خواب در طب سنتی
از نظر طب سنّتی ایران، علّت خواب، وجود رطوبت در مغز می‌باشد. الگوهای خواب در طول عمر فرد تغییر می‌کنند. خواب در سنین ۰ تا ۴۰ سالگی که مزاج افراد گرم است، بیشتر از سایر سنین توصیه شده است. در این بین اطفال به میزان خواب بیشتری نیاز دارند، زیرا خواب بدلیل خاصیت مرطب بودن و نیز بدلیل افزایش ترشح هورمون رشد، به رشد و نمو دوران طفولیت کمک می‌کند.
خواب برای سالمندان نیز مفید است زیرا ایشان در سردترین و خشک‌ترین دوران عمر قرار دارند که اغلب نیز با مشکلات جسمی متنوع از جمله اشکالات گوارشی همراه است. این موارد منجر به آن می‌شود که بلغم غیرطبیعی در بدن ایشان تجمع یابد. خواب به ایشان کمک می‌کند که رطوبت اصلی بدن، حفظ و رطوبت غریبه دفع شود. از طرفی خواب، هضم ایشان را بهتر و حرارت غریزی را تقویت می‌کند. خواب یک تدبیر مبرّد و مرطّب است لذا بی خوابی در ساکنین مناطق گرم و خشک، مضرّت بیشتری دارد.
علت بی خوابی
«سهر» یا بی‌خوابی: بیدار ماندن مرضی است که صاحبش را بی‌خوابی مفرط باشد و حالتی است که در آن بیداری به حد افراط برسد و از حالت عادی و طبیعی پا فراتر گذارد. علل بی‌خوابی می‌تواند گرمی و خشکی مزاج ناشی از گرمی آتشین روان باشد. روان آتشین در این حالت همواره به سوی بیرون در حرکت است. گرمی پیشتاز سبب بی‌خوابی است.
بی خوابی از نظر طب سنتی
سوء هضم و پرشدن معده از خوراک: خوردن چیزهایی که بادزا هستند و خلط‌ها را درهم و برهم می‌کنند و سبب خواب‌های پریشان و ترساننده می‌شوند مانند باقالی و … .
تب: در حالت تب، بخارهای خشک و سوزناک به سوی مغز بالا می‌روند.
ورم سودایی یا سرطانی در اطراف مغز
شادى، خشم و عواطف دیگر: چون جزو حرکت‌هاى نفس است و حرکت نفس مانع ساکن شدن حواس و خواب راحت می‌شود.
سرگیجه: درصورتی که علت آن خلط صفرا باشد.
تب صفراوی: چه لازم باشد (یعنی دائم) و خواه دائر (یعنی یک روز باشد و یک روز نباشد).
سوء مزاج گرم و خشک: در صورتی که گرمی چیرگی داشته باشد، علامتش بی خوابی و درهم شدن عقل، پریشان‌گویی همیشه، چشم به جایی دوختن است، خوابش سبک است و همین که صدایش کنی، بیدار می‌شود. اگر سبب بی‌خوابی گرما و خشکی باشد، باید گرما را سبب رئیس و اصلی دانست و خشکی معاون آن و علت فرعی است.
سوء مزاج همراه با ماده سودایی: این اشخاص دائما مبتلا به بی‌خوابی هستند. حرارتشان کم و غصه زیاد می‌باشد. علامتش سرگرانی کمتر، بی‌خوابی بیشتر، وسوسه‌ها، اندیشه‌های بی معنی و…است.
بیماری‌ها و مشکلات قلبی
اختلال در عملکرد سیستم جنسی: در اینصورت فرد دچار علائم و عوارض مخصوصی می‌گردد که بستگی به نوع اختلالات جنسی دارد. اگر منی دفع نگردد، محتقن بماند و متعفن شود.
وسواس: علت وسواس، گرمی غیرطبیعی مغز است و اگر همراه با خشکی نیز باشد، بی‌خوابی را در پی دارد.
حرکات بدنی شدید روزانه: زیرا منجر به اتلاف املاح بدن و نقصان آب گردیده وزن بدن کم می‌شود.
خوردن بعضی از مواد غذایی مانند کافئین و بادنجان و زیتون
درد: درد گوش یا درد امعا یا درد چشم و…
استفراغات کثیر بدنی مثل ادرار و تعریق و … می‌تواند باعث اختلال در خواب شود.
درمان بی خوابی در طب سنتی
از آنجایی که در طب سنّتی نیز مانند طب نوین پیش‌گیری مقدم بر درمان است، رعایت حفظ الصحه خواب را برای پیش‌گیری از ابتلا به بی‌خوابی و کمک به درمان آن ضروری می‌دانند. از مواردی که در حفظ الصحه خواب توصیه شده است نخوابیدن در زمان گرسنگی شدید، نخوابیدن با شکم پر، نخوابیدن زیر نور خورشید و ماه، نخوابیدن در روز، نخوابیدن در مکان‌های کثیف و با رایحه بد، نخوابیدن بر شکم و پشت، نخوابیدن روی زمین سرد و نخوابیدن در مکان‌های روشن است.
درصورتی که فرد در حفظ صحه خواب ناتوان بود و بی خوابی اتفاق افتاد، باید درمان صورت بگیرد. درمان بیماری‌ها در طب سنّتی ایران بر سه اصل استوار است که شامل تدابیر غذایی، معالجه با دارو و استفاده از اعمال یداوی است و درمان بی‌خوابی نیز از این اصول مستثنا نیست.
مطالب مرتبط
